Dinimizin Temel Kaynakları

Hangi konu daha önemli, birisine borçlanmamız mı yoksa dinimizin temel kaynaklarımı? Bu sorunun cevabını, şüphesiz sorulara en doğru yanıtları veren yüce Allah’ın kutsal Kitabından aktarmaya çalışacağım. “Allâh, size Kitabı açıklanmış olarak indirmiş iken O’ndan başka bir hakem mi arayayım? …” (6/EN’ÂM-114 -Süleyman Ateş)

Kur’an-ı Kerimin her şeyi açıklayıcı, detaylı, apaçık ve sorumlu olduğumuz tek kaynak olduğunu ve Allah dışında bir hüküm koyucu olmadığını açıkça belirtmektedir. Kur’an-ı Kerim kendi tabirleriyle detayları veren yüce Allah’ın sözüdür, her şeyi açıklayıcıdır, rahmettir, müjdedir, ışıktır, anlamamız, uygulamamız için indirilmiş rehberimizdir. Unutmayalım ki ahirette, Allah’ın vahyi olan Kur’an-ı Kerimden sorumlu tutulacağız.

“Doğrusu bu; sana ve kavmine bir öğüttür. Ondan sorguya çekileceksiniz.” (43/ZUHRÛF-44 – İbni Kesir)

İşte Rabbinin doğru yolu budur. Biz, öğüt alanlar için âyetleri geniş geniş açıkladık.” (6/EN’ÂM-126 -Süleyman Ateş)

Yüce Allah’ın ayetleri nasıl uzun uzun açıkladığını örnek teşkil etme açısından, borç alıp verdiğimiz zaman neler yapmamız gerektiğini anlatan aşağıdaki ayeti dikkatle okuyalım.

“Ey inananlar, belirli bir süreye kadar birbirinize borç verdiğiniz zaman onu yazın. Aranızda bir yazıcı, adâletle yazsın. Yazıcı, Allâh’ın kendisine öğrettiği şekilde yazmaktan kaçınmasın, yazsın; borçlu olan da yazdırsın, Rabbi olan Allah’tan korksun, borcundan hiçbir şeyi eksik etmesin. Eğer borçlu olan kimse aklı ermez, yahut zayıf, ya da kendisi yazdıramayacak durumda ise velisi onu adâletle yazdırsın. Erkeklerinizden iki kişiyi de şâhid tutun. Eğer iki erkek yoksa râzı olduğunuz şâhidlerden bir erkek, iki kadın (şâhidlik etsin). Tâ ki kadınlardan biri şaşırırsa diğeri ona hatırlatsın. Şâhidler çağrıldıkları zaman (gelmekten) kaçınmasınlar. Az olsun, çok olsun, onu süresine kadar yazmaktan üşenmeyin. Bu, Allâh katında daha adâletli, şâhidlik için daha sağlam, kuşkulanmamanız için daha elverişlidir. Yalnız aranızda hemen alıp vereceğiniz peşin ticaret olursa onu yazmamanızdan ötürü üzerinize bir günâh yoktur. Alışveriş yaptığınız zaman da şâhid tutun. Yazana da, şâhide de asla zarar verilmesin. Eğer bunu yaparsanız (zarar verirseniz) şüphe yok ki bu, sizin yoldan çıkmanız demektir. Allah’tan korkun. Allah size gerekli olanı öğretiyor. Allah her şeyi bilmektedir.” (2/BAKARA-282 -Süleyman Ateş)

Borç konusunda Allah, detaylı bir şekilde yazımının nasıl olacağını, hatta aklı ermeyen biri olması durumunda bile ne yapacağımızı açık açık, bir çocuğun bile anlayabileceği netlikte ayet indirmiştir. Yukarda örnek olarak gösterdiğimiz ayette borç konusunda yüce Allah’ın detaylı yol gösterdiği gibi dinimizin temel kaynağı konusunda da gösterecektir. Dinimizin temel kaynağı nedir?  Bu sorunun cevabı kelimenin tam anlamıyla ölüm/kalım meselesidir. Ebedi bir hayata kavuşmak için dinimizi anlamamız ve yüce Allah’ın bize gösterdiği yolda yürümemiz gerekmektedir.

Yukarda sorduğumuz soruyu tekrar soralım. Dinimizin temel kaynağı nedir? Bazı İslam âlimleri İslam dininin yegâne kaynağı Kur’an-ı Kerim olduğunu belirtirlerken kimi âlimlerde hadisler olmadan Kur’an-ı Kerim anlaşılmaz demektedirler. Gerçekten Kur’an-ı Kerim zor bir kitap mıdır ve hadisler olmadan anlaşılması mümkün değil midir? Dinimizin temel kaynakları Kur’an-ı Kerim ile hadis kitapları mıdır? Bu konuda Kur’an-ı Kerimin ne dediğine göz atmadan önce hadis kitaplarının hadislerle ilgili görüşünü aktaralım kısaca.

Hadis kitaplarında hadis yazımının yasaklayan hadisler vardır: “Allah’ın elçisinden sözlerini yazmak için izin istedik, bize izin vermedi.” (Tirmizi, K. İlm 11) “Biz hadis yazarken Hz. Peygamber yanımıza geldi ve “Yazdığınız şey nedir?” dedi. “Senden işittiğimiz hadisler” dedik. Hz. Peygamber dedi ki: “Allah’ın kitabından başka kitap mı istiyorsunuz? Sizden evvelki milletler Allah’ın kitabı yanında başka kitaplar yazdıkları için yoldan çıktılar.” (El Hatib, Takyid 33) Gene Ahmed ve Sahih-i Muslim hadis kitaplarında geçen “Kur’an haricinde benden hiçbir şey yazmayın. Her kim Kur’an haricindi bir şey yazdıysa silip atsın” şeklindeki hadisleri okuyoruz. (Bknz. Ahmed, Vol. 1, Page 171, and Sahih Moslim, Zuhd, Book 42, Number 7147) Yani bu hadislere göre sevgili peygamberimiz bizatihi hadis yazımını yasaklamıştır.

Başka hadislerdeyse hadis yazımının serbest olduğunu okuyoruz. Yani hadis kitaplarında hadis yazmanın hem yasak hem yasak olmadığını söyleyen hadisler vardır! Hadis yorumcuları bu olayı açıkladıkları, tüm mezhepçilerin savunduğu temel öğreti peygamberimizin başlarda hadis yazımını yasakladığını ancak daha sonra serbest bıraktığıdır. İşte tam bu cümleye dikkat etmemiz gerekiyor! Acaba hadis yazılması gerçekten serbest bırakıldı mı?

Biz insanların aklını kullanması Kur’an-ı Kerime göre bize farz kılındıysa gelin birlikte birkaç soru soralım ve sorulara aklımızı kullanarak mantıklı cevaplar arayalım. Hadis yazımını Peygamberimiz serbest bıraksaydı tabii ki bunu vefatından önce serbest bırakmıştır.

Peki, peygamberimiz kendisinin yazılanları bizzat görüp onayladığı bir hadis kitabı var mı? Peygamberimizin kendisinin görüp onayladığı hiç bir hadis kitabı yoktur. Var olduğunu iddia edende yoktur.

Peygamberimizin (Ashâb) tarafından yazılmış tek bir hadis kitabı var mı?

Peygamberimizin ashabı tarafından yazılmış bir hadis kitabı yoktur. Zaten olduğunu iddia eden hiç bir zümre çıkmamıştır.

Peygamberimizin döneminden sonraki 4 halife döneminde yazılan bir hadis kitabı var mı? Peygamberimizin vefatından sonraki 4 halife döneminde, Kur’an hafızlarının azalması ve Kur’an’ın unutulması korkusuyla, bütün Kur’an-ı Kerim ayetleri bir araya getirilmiş ve ilk kez bir kitap halinde yazılmış ve çoğaltılmıştır. Ve o döneme ait Kur’an-ı Kerim nüshaları da günümüzde mevcuttur. 4 halife döneminde ve ondan sonraki uzun bir dönemde hiç bir hadis kitabı yazılmamıştır. Eğer peygamberimiz vefatından önce hadis yazımını serbest bıraktıysa ve hadisler dinimizin temel kaynakları ise neden 4 halife döneminde ve onlardan uzun bir süre sonra tek bir hadis kitabı yazılmadı? 4 halife dönemi ve sonrasında yazılan hiçbir hadis kitabı olmadığı gibi yazılan hadisler toplatılıp yakılmıştır! 4 halife döneminde bunun olduğuna dair çok açık kanıtlar var. Bu sadece hadis kitaplarında değil aynı zamanda tarihi belgelerde de geçmiş bir olay. Şöyle bir şey düşünün, peygamberimiz hadis yazımını serbest bırakıp teşvik edecek ancak cennetle müjdelenen 4 halifemiz yazılan hadisler toplatıp yaktıracak! Hadisler dinin bir kaynağı ve lüzumlu bir parçası ise nasıl olur da Peygamber ve 4 halife döneminde yazılmak yoluyla muhafaza edilmediler? Bunu hangi akıllı insana hangi mantıkla izah edebilir? Demek ki hadislerle ilgili ortada açık bir yasak var ve bu yasağa peygamberimizin vefatından sonra 200 yıla yakın bir süre boyunca uyulmuştu.

Gelelim Kur’an-ı Kerime. Acaba Kur’an-ı Kerim dinimizin temel kaynaklarıyla ilgili neler söylüyor? Yüce Allah’ın sözü olan Kur’an-ı Kerim dururken “Allâh, bize Kitabı açıklanmış olarak indirmiş iken O’ndan başka bir hakem mi arayalım? Gelin Kur’an-ı Kerimden dinimizin temel kaynakları neymiş bir bakalım.

Öncelikle dikkat etmemiz gerekli husus, Kur’an-ı Kerimin, dinin tek kaynağı olduğunu ve din adına her şeyi açıkladığının, Kur’an’da ısrarla belirtilmiş olduğudur.  Bununla beraber, hadisçilerin hadis kitapları bilinmeden, fıkıhçıların fıkıh kitapları olmadan, tefsircilerinde bol hadisli tefsirler okunmadan İslam anlaşılamaz, halk dini yaşayamaz demeye devam edeceklerini biliyoruz. Bu tarz yaklaşımlar sergileyenlere şu sorular sorulmalıdır: Din tüm insanların anlaması için mi yoksa sadece üç dört kişinin anlaması için mi indirildi? Kur’an dinin rehberi diye kendinden mi bahsediyor, yoksa Buhari’den, Müslim’den, On iki İmam’ın eserlerinden, ilmihallerden, Muvatta’dan mı bahsediyor? Kur’an ayetlerini inceleyip, bu soruların cevabını bulalım ve Kur’an’ın dinin tek kaynağı olarak yeterli olup olmadığını yine Kur’an’dan hareketle tespit edelim:

“… Sana bu Kitabı, her şeyi açıklayan ve müslümanlara yol gösterici, rahmet ve müjde olarak indirdik.” (16/NAHL-89 – Süleyman Ateş)

Görüldüğü gibi ayette Kur’an-ı Kerimin her şeyi açıkladığı, bizi doğruya ilettiği söylenmektedir. Kur’an her şeyi açıklıyorsa dinimize başka kaynaklar aramaya gerek varmı?

“Rabbinin sözü hem doğruluk, hem de adâlet bakımından tamamlanmıştır. O’nun sözlerini değiştirebilecek hiç kimse yoktur. O, işitendir, bilendir.” (6/EN’ÂM-115 -Süleyman Ateş)

Allah’ın dini, Kur’an-ı Kerimin indirilmesinin bitişiyle tamamlanmıştır. Kur’an-ı Kerim yazdırılmış, ezberlenmiş ve başı sonu belli bir kaynak olarak rehberimiz olmuştur.

“Allâh, size Kitabı açıklanmış olarak indirmiş iken O’ndan başka bir hakem mi arayayım? …” (6/EN’ÂM-114 -Süleyman Ateş)

Kur’an-ı Kerim bazılarının zannettiği gibi ana konulara değinerek, yan konular için bizi başka kaynaklara, şeyhlere, ilmihallere, ya da ünlü hadis kitaplarına havale etmiyor. Kendisinin detaylandırılmış olduğunu söylüyor. Eğer bir yasağı, detayı, ibadeti Kur’an-ı Kerimde bulamazsak, bu; o yasağın, detayın, ibadetin dinimizin bir parçası olmadığı anlamına gelir. Kur’an-ı Kerimi ibadetimize uydurmak yerine Kur’an-ı Kerimde bildirildiği gibi ibadet etmemiz lazım.

“… Biz, kitabta hiçbir şeyi eksik bırakmadık …” (6/EN’ÂM-38)

“Kendilerine okunan Kitabı sana indirmemiz, onlara yetmedi mi? Şüphesiz inanan bir toplum için bunda bir rahmet ve öğüt vardır.” (29/ANKEBÛT-51 -Süleyman Ateş)

“İşte şunlar, Allâh’ın âyetleridir, onları sana gerçek ile okuyoruz. Allah’tan ve O’nun âyetlerinden sonra hangi hadise (söze) inanacaklar?” (45/CÂSİYE-6 -Süleyman Ateş)

Allah’ın Kitabını yetersiz görenler ve Kur’an dışında dinlerine kaynak arayan hangi hadise inanacaklar? Müslim, Ebu Davut, Ahmed bin Hanbel’in Müsnedi, Muvatta gibi hadis kitapları, Muhammed Peygamberin son hutbesini (Veda Hutbesi) rivayet ederler. Binlerce kişinin tanık olduğu bu büyük tarihi konuşmanın üç değişik rivayeti ilgi çekicidir. Hadislerin büyük bir bölümünün bir veya iki sahabe tarafından nakledildiğini hesaba kattığınızda, veda hutbesinin en sahih hadis olması gerekir. Buyurun okuyalım:

1. “Size izleyeceğiniz iki şey bırakıyorum: Kuran ve benim Sünnetim.” (Muvatta 46/3)
2. “Size Kuran’ı ve aile halkımı (ehli beyt) bırakıyorum.” (Müslim 44/4 Nu, 2408; Hanbel 4/366; Darimi 23/1 Nu, 3319).
3. “Size Kuran’ı bırakıyorum; onu izlemelisiniz.” (Müslim 15/19 Nu, 1218; İbn Mace 25/84 Nu, 3074; Ebu Davud 11/56, Nu 1905).

SON peygamberin SON hutbesindeki SON sözleri, binlerce sahabe tarafından izlenmesine rağmen gördüğünüz gibi üç değişik varyasyon haline sokulmuştur. Hal böyleyken yüce Allah’ın sorduğu soruyu tekrar soralım: Allah’tan ve O’nun âyetlerinden sonra hangi hadise (söze) inanacaklar?

“Bunlar, sana gerçek olarak okuduğumuz ALLAH’ın ayetleridir. ALLAH’tan ve ayetlerinden başka hangi hadise inanıyorlar?” (45/CÂSİYE-6 -Edip Yüksel)

“ALLAH en güzel hadisi, tutarlı ve ikişerli bir kitap halinde indirdi. …” (39/ZUMER-23 -Edip Yüksel)

“Artık bundan sonra hangi hadise/söze iman edecekler?” (77/MURSELÂT-50 -Yaşar Nuri Öztürk)

Sonuç olarak, Kur’an-ı Kerimde hadis kitaplarının dinimizin temelini oluşturması gereken kutsal yazılar olarak algılanması gerektiğini belirten hiçbir ayet bulunmamasına rağmen, tarihi olaylara ışık tutan bir sürü hadis bulunmaktadır. Örneğin, hadisler Ömer döneminde çoğalmıştı. Ömer halktan beraberlerinde bulunan hadis sayfalarını getirmelerini istedi. Sonra bunların yakılmasını emrederek şunu söyledi: Kitap Ehli’nin Mişna’sı gibi Müslümanların Mişnası’dır bunlar. (İbn Sad/Tabakat 5/140)

Ve Hz. Ali’den rivayet edildiğine göre o yanında yazılı sahifeler bulunan kimseleri, bunlara müracaat etmekten sakındırmış ve “Sizden önceki insanlar, Rabb’lerinin Kitabını terk ederek âlimlerinin sözlerine uydukları için helak olmuşlardır” demiştir. (İbn Abdilberr, 108)

Günlük yaşantımız Kur’an-ı Kerime uymuyorsa dinimize başka kaynaklar aramak yerine yaşamımızı, ibadetimizi Kur’an-ı Kerime göre yapalım…